اختلال شخصیت پارانوئید

Paranoid personality disorder

مقدمه

اروین یالوم در کتاب هنر درمانش می نویسد؛ “من مي كوشم از تكنیك هاي از پيش تعيين شده دوري كنم و اجازه مي دهم كه نيازهاي بلافصل موقعيت باليني انتخاب مرا شكل دهد. من معتقدم «تكنیک» يا فن زماني كمك كننده است كه از مواجهه ي منحصر به فرد بيمار و درمانگر سرچشمه گرفته باشد”.
این به منزله آن نیست که درمانگران اگزیستنسیال خیلی اهل تشخیص نیستند که صد البته هم نیستند چرا که ماهیت انسانی مراجع در اولویت است و یالوم باز در جای دیگری می نویسد؛ “در امر خطير درمان، بايد مرز نسبي و ظريفي براي عينيت گرايي قائل باشيم. اگر روش تشخيص گذاري DSM را بيش از حد جدي بگيريم و اگر باور كنيم كه حقيقتاً به تقسيم بندي هاي اصلي دست يافته ايم، ممكن است ماهيت انساني، خودانگيز، خلاق و متغير اقدامات درماني را تهديد كنيم. به ياد داشته باشيد طبيبانِ دخيل در ايجاد طبقه بندي هاي تشخيصي قديمي كه امروزه بي اعتبارند و كنار گذاشته شده اند- به اندازه ي اعضاي فعلي كميته¬يDSM-IV ، ذي صلاح، مغرور و مطمئن بوده اند. بدون شك، زماني DSM-IV نيز كه بي شباهت به فهرست غذاي رستوران چيني نيست- براي متخصصان بهداشت روان مضحك و خنده آور خواهد بود”.
بنابراین آنچه اهمیت دارد موضوع انسان است ولی از بابتی هم نمی شود علم و تشخيص گذاري DSM را به کلی نادیده گرفت که خود یالوم هم این کار را نمی کند و باز می نویسد: “در تعيين ملاحظات درمانيِ بيماري هاي جدي با زيربناي زيستي (مانند اسكيزوفرنيا، اختلالات دوقطبي، اختلالات خلقي اساسي، صرع لوب گيجگاهي، مسموميت دارويي، بيمار ي هاي مغزي ناشي از سموم، علل دژنراتيو يا عفوني)، تشخيص نقشي اساسي دارد و در اين مقوله جاي سؤال نيست، ولي در روان درماني بيماراني كه دچار اختلالات سبك تري هستند، تشخيص اغلب غيرِسودمند است.
بر این اساس چندی قبل در لایوهای جداگانه ای نیم نگاهی به شناخت خیلی خیلی سطحی و نسبی به برخی اختلالات رایج بین هموطنان غیورمان کردیم که در ادامه برایتان نمایش خواهد داده شد. امید که مثمرثمر قرار بگیرد.

پارانوئید چیست؟

پارانوئید از جمله اختلالات رایج بین مردمان سرزمین ماست. مردان و زنان پارانوئید، افرادی بسیار شکاکی هستند که هر چقدر شما وفاداری خود را به آنها نشان دهید، باز هم نسبت به شما بی اعتماد باقی خواهند ماند. از همان آغاز آشنایی نسبت به رفتارهای ظریف و نامحسوس آنها که حاکی از عدم اعتماد، تهمت زنی و موشکافی آزاردهنده در مورد تمایلات و انگیزه های‌تان است، هشیار باشید و هنگامی که مشخص شود شما در رابطه عاطفی با یک فرد پارانوئید قرار گرفته اید به سرعت به رابطه خود با او پایان دهید. مجددا تکرا می کنم، به سرعت. زیرا نه تنها احتمال اینکه از رابطه خود با او لذت ببرید بسیار اندک است، بلکه از آنجایی که عواطف یک فردِ پارانوئید، عواطف سالمی نیست، رابطه با چنین فردی می تواند امنیت جانی و مالی و روانی شما را نیز در معرض خطر قرار دهد. حال سوال اینجاست که چگونه می توان فرد پارانوئید را شناسایی و از رابطه با او اجتناب کرد؟ اگر شما عاشق فردی پارانوئید هستید، چه کاری از دستتان ساخته است؟

علایم اختلال شخصیت پارانوئید

در رابطه با علائم باید بنشینید و فیلم را ببینید و موارد را مو به مو یادداشت کنید وبررسی کنید که خودتان یا اطرافیانتان آیا از این علائم در رنجید یا خیر! یادتون باشه ممکنه خودتون پارانوئید باشیدها، پس حسابی بررسی کنید.

چگونگی شکل گیری پارانوئید در افراد

فرد پارانوئید غالباً در کودکی به صورت فردی تنها، حساس و با رفتار و روحیه ای عجیب و غریب دیده می‌شود. او در کودکی از روابط محدودی برخوردار بوده و احتمالاً توسط دیگر بچه ها مورد تمسخر و طرد واقع می شده است. علاوه بر این حداقل یکی از والدین فرد پارانوئید فردی بی عاطفه، سختگیر و تحقیر کننده بوده است. در نتیجه، در همان کودکی این پیام به او القا می شود که مرتکب خطا شده اند و سزاوار مجازات اند. بنابراین افراد پارانوئید در بزرگسالی نیز منتظر حمله و سوء استفاده از سوی افراد پیرامون خود هستند و همزمان این پیام را به محیط خود ارسال می‌کنند که آنها افرادی «متفاوت از دیگران»، «عالی» و «تنها» هستند. احتمالاً والدین فرد پارانوئید، افرادی کمال گرا بوده و احتمالاً تحمل هیچگونه اشتباهی را نداشته اند. به همین جهت با مشاهده کمترین خطا از سوی فرد پارانوئید او را به شدت تنبیه می کرده اند. برای آنکه به فهم تناقض آشکار میان عالی بودن فرد پارانوئید و احتمال اینکه از سوی دیگران مورد تمسخر واقع شود نایل آییم، باید بدانیم که فرد پارانوئید گمان می کند چون فردی «عالی» است، دیگران چشم دیدن او را ندارند و در نتیجه او را مسخره میکنند. این نوع اختلال شخصیت بیشتر در مردان دیده می شود.

فرد پارانوئید به عنوان شریک عاطفی چگونه است؟

اگر شمابا یک فرد پارانید رابطه عاطفی برقرار کردید، به تدریج متوجه خواهید شد که حتی پس از گذشت مرحله اول آشنایی داشتن رابطه عاطفی با چنین فردی بسیار دشوار است. چرا که شک و عدم اعتماد او به شما هیچگاه پایانی نخواهد داشت. هرچند شما در رفتارهای خود حسن نیت داشته باشید، اما فرد پارانوئید با عینک بدبینی به تحلیل رفتارهای شما خواهد پرداخت تا آثاری از قصد آزار و فریب را در آنها بیابد. فرد پارانوئید، فردی دفاعی، نگران از دست دادن کنترل خود و دارای ذهنی است که به طور دائم مشغول ارزیابی وفاداری اطرافیان خود است. چنین فردی گویا قادر به درک این نکته نیست که خشم خودش موجب برانگیختن خشم دیگران می‌شود. به گفته فروید، مکانیزم دفاعی اصلی فرد پارانوئید فرافکنی است: یعنی انکار کامل خشم و دشمنی خود و دیدن آنها در دیگران.
متاسفانه فرد پارانوئید فاقد توانایی لازم برای صمیمی شدن و خودافشایی و اعتماد به دیگران است. فرد پارانوئید هنگامی که احساس کند مورد آزار و تمسخر قرار گرفته است، ممکن است حالت یک فرد تهدید کننده را به خود بگیرد. با وجود این به یاد داشته باشید که منشا خشم و خصومت یک فرد پارانوئید، احساس ترس او از دیگران است. فرد پارانوئید علی رغم آنکه خود را فرد خاصی می‌داند، با وجود این ترس از این دارد که چون فرد بی‌ارزشی است، مورد طرد و تحقیر دیگران قرار می گیرد. در برخی موارد یک فرد پارانوئید عاشق، در صورت طرد شدن از سوی معشوق، می تواند به فردی بسیار خطرناک که در پی انتقام است تبدیل شود.
در نهایت، در مورد خیانت نیز باید گفت که فرد پارانوئید دائماً در انتظار خیانت از سوی محبوبش است و بنابراین، اگر شما فرد محبوب او باشید این احتمال وجود دارد که از سوی او بارها به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به خیانت متهم شوید. اگرچه چنین چیزی ممکن است موجب خشم و ناراحتی شما شود، اما به یاد داشته باشید که متهم ساختن دیگران به خیانت از ویژگی‌های فرد پارانوئید است.
یادتان نرود یک فرد پارانوئید، در یک رابطه عاطفی به عنوان فردی شکاک و دردسرساز شناخته می‌شود. هنگامی که شما با چنین فردی رابطه عاطفی برقرار می‌سازید، از همان ابتدا به معنای ضرب المثل معروف «راه رفتن روی تخم مرغ» پی خواهید برد. ممکن است شما به خاطر آنکه حس شکایت و عدم اعتماد او را تحریک نکنید، مجبور شوید که فردی محتاط به فردی و فاقد حس شوخ طبعی تبدیل شوید. فرد دارای اختلال پارانوئید نیز غالباً به ایجاد رابطه عاطفی شدید و همزمان مختل و ناخوشایند روی می‌آورد. از آنجایی که فرد پارانویی در دوران کودکی به اطرافیان خود بی‌اعتماد بوده است، در دوران بزرگسالی نیز از نزدیک شدن به دیگران و ایجاد رابطه صمیمانه با آنها هراس دارد. به همین دلیل، هرگونه تلاش شما برای ایجاد رابطه صمیمانه با فرد پارانوئید، ممکن است از سوی او به عنوان حمله تلقی شده و در نتیجه، یا فاصله خود را با شما بیشتر کند و یا با خشم شما از حیطه شخصی خود دور سازد. فرد پارانوئید گمان می‌کند شما از طریق رفتار صمیمانه خود سعی دارید با وارد شدن به هیت‌های شخصی او، نقاط ضعف او را شناسایی کنید: بنابراین، هرچه شما وقت و انرژی صرف رابطه خود با یک فرد پارانوئید کنید، پس از مدتی خواهید دید که مورد اعتماد او واقع نشده و هنوز در اول راه ارتباط با او قرار دارید.